16.08.2011

O tym, że Matka Boża w Ameryce Łacińskiej ma więcej wyznawców niż sam Pan Bóg wiedzą chyba wszyscy. Nie wszyscy natomiast wiedzą, że we wszystkich sanktuariach Boliwii, żeby wymienić tylko ważniejsze: Copacabana, Cotoca, Urkupiña, jest ta sama Matka Boża. Niektórzy autentycznie myślą, że w każdym sanktuarium czci się inną osobę. Nie wiem, czy przypadkiem moi parafianie przynosząc swoje figurki Maryi do kościoła, żeby je pobłogosławić, nie mają jakiegoś wewnętrznego przekonania, że ich Matka Boża jest lepsza od tej, którą mają sąsiedzi. W ten sposób utrzymuje się w chrześcijańskim ubraniu pierwotny politeizm Indian. Ale z drugiej strony nie ma się co martwić, bo pobożność ludowa jest z pewnością bardziej głęboka i bogata niż moje ignoranckie komentarze.

Kolejny raz się zadziwiłem żywiołem wiary Boliwijczyków. W Cochabambie Święto Wniebowzięcia Maryi jest z pewnością większym wydarzeniem niż Boże Narodzenie. W pobliskim sanktuarium Urkupiña świąteczna radość trwa przynajmniej 4 dni. Trywializując można by podsumować: 2 dni na tańce, 1 dzień na modlitwę i 1 dzień na pijaństwo. W praktyce wszystko jest wymieszane i może w tym właśnie objawia się geniusz religijny. Tańczyć i upić się, tak samo jak i modlitwa ma znaczenie duchowe i nadprzyrodzone. Psychologia by powiedziała, że są to przeżycia graniczne, zaś religia nazwie je przeżyciami metafizycznymi.

Tradycyjny taniec jest duszą człowieka andyjskiego. Tańce towarzyskie w stylu europejskim w Boliwii nie istnieją. Cała kultura muzyczna zdominowana jest przez lokalne rytmy, stroje, ruchy. Nawet w radio muzyka europejska, amerykańska pojawia się bardzo rzadko.  Kolorowe orszaki tancerzy w strojach z każdego zakątku Boliwii przez cały dzień przetaczają się przez ulice miasteczka zaaranżowane na wór brazylijskich sambodromów. Wysokie galerie poustawiane po obu stronach ulicy pozwalają swobodnie podziwiać tancerzy i jednocześnie pić piwo. Głośny rytm wybijany przez orkiestrę, która idzie za tancerzami sprawia, że czujesz się jakbyś sam tańczył. Już samo patrzenie na ten spektakl jest jak wniebowzięcie. Maszerują aniołowie na czele roztańczonych diablic – to jest diablada. Mężczyźni naprzeciwko siebie przeskakują z nogi na nogę w postawie gotowej do wojennego starcia – to jest tinku. Szerokie pióropusze zamykają przestrzeń ulicy nad tancerzami, co w niemal mistycznym transie – to jest suri sicuri. Wszyscy oczywiście tańczą dla Matki Bożej i kończą swój wyczerpujący, wielogodzinny pokaz dochodząc do sanktuarium.

Ale już sam taniec łączy się płynnie z drugim ważnym przeżyciem świętości – z pijaństwem. Doświadczeni tancerze wiedzą, że wysiłek jest ponad ich wytrzymałość. Ciężar drogiego stroju, żar zenitującego słońca, gorliwość pobożnego serca przemogą najsilniejszych. Dlatego alkohol i koka służą jako naturalne środki anestezjologiczne. Ponadto alkohol ma też znaczenie par excelence religijne. Upić się oznacza wejść w kontakt z boskimi siłami, jakie istnieją w człowieku. Ostatecznie pijak pada na ziemię i w ten sposób łączy się z Paciamamą - Matką ziemią, dla której czuje intuicyjny podziw i lęk. U stóp kalwarii pijani mężczyźni tarzają się w ziemi.

Pijaństwo, dziś piętnowane jako społeczna przywara, dla wielu Indian autentycznie jest formą wyrażenia swojej pobożności. W autobusie, który zmierza do sanktuarium, w samo święto Wniebowzięcia rano, siedzi koło mnie elegancko ubrany Boliwijczyk z żoną. Kolorowa czapka, kolorowy surdut, przykrótkie spodnie z wełny lamy, sandały i szeroki uśmiech zdradzają świąteczne podniecenie. Próbuje mnie zagadnąć, ale nie mówi po hiszpańsku, ja nie rozumiem keczua. Dogadujemy się za pomocą gestów. Podnosi rękę do ust, przechyla głowę do tyłu, nie trudno się domyślić, że chodzi mu o czasownik „pić”. Zadaje mi pytanie: czy ja też jadę pić? Żeby uniknąć skomplikowanych zdań podwójnie złożonych: jadę, żeby zobaczyć, ponieważ… mówię, wykorzystując wspomniany już czasownik, że tak…, że ja też jadę „pić”. Ucieszony Indianin pozdrawia mnie serdecznie, rozumie, że jesteśmy tego samego wyznania.

Kulminujący moment święta przypada na 16 sierpnia, który to dzień naturalnie jest wolny od pracy. Już w nocy 15 sierpnia od godziny 23 główna aleja miasta, prowadząca do odległego o ok. 15km. miasteczka – sanktuarium wypełnia się tłumami ludzi i to głównie młodych. Całą noc będziemy pielgrzymować do Matki Bożej. Morze ludzi nieprzerwanie popłynie aż do 8 rano. Istny exodus, wydaje się jakby wszyscy uciekali z miasta. Szeroka, czteropasmowa szosa z upływem czasu zmieni się w śmietnisko. Pielgrzymi boliwijskim zwyczajem rzucają wszystkie śmieci na ziemię: papiery, plastikowe kubki, torebki po czipsach, kartony po napojach, pieluchy z zawartością. Toalety nigdy nie są zbyt daleko. Mężczyznom dla zachowania intymności wystarczy cień kaktusa. Kobiety, z natury bardziej pruderyjne, podchodzą do najbliższego murku. Handel przydrożny bije rekordy. Atmosfera daleka jest od naszego pielgrzymkowego skupienia. Młodzież taszczy swoje radioodbiorniki. Popularnością cieszą się przydrożne dyskoteki, sale z automatami do gry. Szukam telefonu, żeby zadzwonić i zapytać na którym kilometrze znajdują się moi znajomi. Wchodzę do lokalu typu speluna. Senny pan leniwie wskazuje mi aparat telefoniczny. Małolaci grają na automatach i na komputerach, gapią się w pornograficzne plakaty. Demoralizacja na życzenie.

Przed piątą rano dochodzimy do sanktuarium. Uliczki wspinające się w kierunku sanktuarium zastawione stołami przyciągają pielgrzymów zapachem api (gorący napój z kukurydzy) i czegoś w rodzaju racuchów. Rozległy plac miejski przed wejściem do kościoła szczelnie wypełnił się ludźmi. Niektórzy siedzą na ziemi skupieni nad światłem świec, które zapalili. Rozpoczyna się msza św. z arcybiskupem Tito. W kazaniu mówi o ucieczce w narkotyki, w seks, w pijaństwo, w próżność tego świata. Młodzież autentycznie skupiona słucha z przejęciem. 

Nocna pielgrzymka do sanktuarium MB Urkupina

 

Taniec to najpiękniejsza częśc modlitwy.