Czy aktor grający sztukę może popełniać zło?

Z fragmentu opublikowanego w najnowszym wydaniu "Die Zeit" wyłania się obraz bogatego życia kulturalnego oprawców milionów więźniów. W Auschwitz gościły liczne trupy teatralne z Drezna, Breslau (Wrocławia), Gleiwitz (Gliwic)‚ Kattowitz (Katowic). Zapraszano też orkiestry i zespoły muzyczne.

W sumie w obozie gościło kilkuset aktorów, piosenkarzy i muzyków. Wszyscy wiedzieli, gdzie są i co się tam dzieje. - Smród palonych ciał czuło się w całym Auschwitz - skarżyła się żona Kurta Knittla, organizatora życia kulturalnego w obozie.

"Ja tylko wykonywałem swoją pracę" to słowa, które przeszły do historii. Potworne uzasadnienie obojętności na zło. Warszawskie okupacyjne "tylko świnie siedzą w kinie" jest jakimś echem tej świadomości. Bo i cóż zaszkodziło okupantom, że ktoś nie poszedł do kina? Czy to warto pozbawiać się rozrywki, skoro to nic nie da? Właściwie po co?

***

Przyzwoitość. Nic więcej. Przyzwoitość, która nie pozwala swoją obecnością firmować zła. Nawet jeśli skuteczność pojedynczego działania wydaje się zerowa. Bo cóż znaczy jedna odmowa współpracy wobec organizacji, która na moje miejsce znajdzie kogoś innego?

Przyzwoitość wtedy zapewne mogła kosztować bardzo wiele. Mogła kosztować życie. Dziś czasem kosztuje pracę. Znajomych. "I tak mój sprzeciw nic nie da, taki jest świat". Po co to robisz - pytają - to nic przecież nie zmieni? "Gdyby was było wielu, może by posłuchali, ale jedna osoba przegra na pewno, porywasz się z motyką na słońce."

Mimo wszystko warto być przyzwoitym. To pojedynczy ludzie są zaczynem. Jak jądro krystalizacji, wokół którego narasta kryształ. To od nich zaczyna zmieniać się świat, nawet jak wydaje się, że nie mają na nic wpływu. Samą swoją obecnością, swoim życiem świadczą że można - że warto - że trzeba. A świat się zmienia. W skali mikro i - mam nadzieję - także makro...