Jednym z podstawowych objawów Miłosierdzia Bożego jest to, że Bóg przebacza wszystkie, najcięższe nawet grzechy. Jedynym warunkiem to dobra wola, wyrażana przez skruchę i oddanie się Zbawicielowi w opiekę. Podstawowymi środkami dostępu do Bożego Miłosierdzia są sakramenty pokuty i namaszczenia chorych.

 

           Sakrament pojednania. Postanowiłem tak zatytułować te rozważania, albowiem uważam, iż to jest najlepsze określenie tego sakramentu. Katechizm w par. 1422 stanowi ci zaś, którzy przystępują do sakramentu pokuty, otrzymują od miłosierdzia Bożego przebaczenie zniewagi wyrządzonej Bogu i równocześnie dostępują pojednania z Kościołem, któremu, grzesząc, zadali ranę, a który przyczynia się do ich nawrócenia miłością, przykładem i modlitwą".

                                                                                                    Krótki rys apologetyczny

 

św. Jan  opisuje w swojej Ewangelii, że   Wieczorem owego pierwszego dnia tygodnia, tam gdzie przebywali uczniowie, gdy drzwi były zamknięte z obawy przed Żydami, przyszedł Jezus, stanął pośrodku i rzekł do nich: «Pokój wam!»  A to powiedziawszy, pokazał im ręce i bok. Uradowali się zatem uczniowie ujrzawszy Pana.  A Jezus znowu rzekł do nich: «Pokój wam! Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam».  Po tych słowach tchnął na nich i powiedział im: «Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane» ( J 20,19-23 ). Jak widzimy, Pan Jezus wyraźnie daje Apostołom, którzy byli zgromadzeni w tamtym miejscu władzę, aby zgodnie ze swoim uznaniem odpuszczali albo zatrzymywali grzechy! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane» . Apostołowie, czyli najbliżsi współpracownicy Pana Jezusa,  otrzymali tu realną władzę, wedle której mają prawo wedle swojego upodobania szafować łaską przebaczenia grzechów. Tak więc, Kościół,  wedle całkowicie swobodnego uznania paieża i biskupów miał prawo ustanowić warunki, po spełnieniu których będzie możliwe odpuszczenie grzechów. 

Innymi słowy  Kościół wydał tu klasyczne rozporządzenie wykonawcze, mieszczące się w granicach blankietowej  delegacji kompetencji danej przez Pana Jezusa.

      Niektórzy zarzucają Kościołowi, iż źle interpretuje tę Ewangelię, gdyż Jezus miał na myli nie kapłanów, ale wszystkich uczniów. Ale też nie jest to prawda, gdyż z Janowego opisu widać, że Pan Jezus powiedział to do samych Apostołów, co wynika choćby z tego, że w scena opisana w Piśmie działa się w zamkniętym pomieszczeniu, gdzie mogła być tylko ograniczona ilość osób, a z opisu wiemy, że byli tam Apostołowie. Ponadto sam podtytuł, zawarty w Ewangelii mówi, że Jezus ukazuje się Jedenastu i to obojętnie czy korzystamy z przekładów katolickich czy protestanckich Pisma Świętego.

 

                                                                   Sakramentalny charakter pojednania

Dalej możemy zauważyć, iż odpuszczanie grzechów ma charakter sakramentalny. Sakrament, jest to widzialny znak, ustanowiony przez Pana Jezusa , który jest znakiem  działania Bożego i godnie przyjęty daje odpowiednie łaski. Że pojednanie jest sakramentem wynika ze słów «Weźmijcie Ducha Świętego .  Ponadto, zwróćmy jeszcze uwagę, na inne wydarzenia zawarte na kartach Ewangelii, gdzie wyraźnie widzimy, iż odpuszczanie grzechów jest prerogatywą Pana Boga. Przykładem niech będą wydarzenia, kiedy Żydzi niesłusznie odmawiający Jezusowi Boskości gorszyli się tym, że przebacza grzechy np. Mk 2:7 Czemu On tak mówi? On bluźni. Któż może odpuszczać grzechy, prócz jednego Boga? Ale tu mamy przykład gdzie Bóg dzieli się ze swoim Kościołem, który zresztą jest Jego Administracją na ziemi prawem do odpuszczania grzechów, pod określonymi przez ten Kościół warunkami. Oczywiście, że nie zapominamy o tym, iż ostatecznie, kapłan jest tylko pośrednikiem, że ostateczną instancją przebaczenia jest Sam Pan Bóg. I dlatego, niesłuszne jest pozbawianie pojednania rangi sakramentu.

                                                                     Pięć warunków dobrej spowiedzi.

Wszyscy chyba znamy je z katechezy, jeszcze z czasów przygotowania do I Komuni świętej.

1. Rachunek sumienia. Oznacza przypomnienie sobie wszystkich grzechów. Osobiście nie jestem zwolennikiem codziennego rachunku sumienia, jakkolwiek w niektórych przypadkach jest on konieczny - np gdy odmawia się Komptetę z Liturgii Godzin. Jednakże nie należy czekać z nim do samej spowiedzi. Dobrą ponadto byłoby rzeczą, aby robiąc rachunek sumienia wyobrazić sobie Mękę Pańską, albo Jezusa Ukrzyżowanego. Wówczaas powinno być łatwiej wzbudzić w sobie żal za grzechy. Ponadto, wyobrażając sobie Ukrzyżowanego łatwiej wyobrazić sobie Krew Chrystusa jako lekarstwo na chorobę naszej duszy, która prowadzi do grzechu,

2. Żal za grzechy.  Jest to najważniejszy z warunków otrzymania przebaczenia grzechów. Nie tylko dlatego, że od niego zależy w ogóle ważność samej spowiedzi, ale również dlatego, że może on w pewnych okolicznościach spowodować odpuszczenie grzechów nawet bez konieczności przystępowania do sakramentalnej spowiedzi. Żal za grzechy powinien mieć motywację religiją, przynajmniej strach przed piekłem. Grzech jak wiadomo często sprowadza na grzesznika niemiłe konsekwencje doczesne. Awanturę w domu, kłopoty w pracy, karę państwową, wstyd przed znajomymi.... Jednakże taka motywacja nie prowadzi do uzyskania ważnego odpuszczenia grzechów. Tak samo nie będzie żalem za grzechy żal spowodowany poczuciem porażki, przegranej w kolejnej bitwie ze sobą. 

Zasadniczo wyróżnia się dwa rodzaje religijnego żalu za grzechy:

     a) żal doskonały (bojaźń miłości). Jest to idealna postawa dojrzałego chrześcijanina i do takiego żalu należy dążyć. Polega on na bólu duszy spowodowanym poczuciem, iż popełniając grzech obraziło się Boga - Najwyższe Dobro. Oczywiście, żal, nawet doskonały nie musi mieć charakteru emocjonalnego. Wystarczy intelektualne, rozumowe zdanie sobie sprawy, że popełniając grzech stajemy w jedym szeregu z oprawcami Chrystusa. Innymi słowy - wystarczy odwrócenie woli od grzechu i zwrócenie jej ku Bogu. Można próbować osiągnąć to poprzed uświadomienie sobie, że  popełniając grzech powszedni to tak, jakbyśmy biczowali Pana, a popełniając grzech śmiertelny to tak, jakbyśmy Go przybijali do krzyża. Może w tym pomóc akt strzelisty, oparty o pewną pieść, śpiewaną podczas szkolnych rekolekcji - To nie gwoździe Cię trzymały, lecz mój grzech". 

Żal doskonały wystarczy do uzyskania przebaczenia grzechów bez konieczności przystępowania do spowiedzi, jakkolwiek nie upoważnia do przyjęcia Komuni świętej. 

     b) żal mniej doskonały (bojaźń służalcza) - to tyle co żal motywowany strachem przed potępieniem w piekle albo czyśćcem. Taki żal, jest  wystarczający dla osiągnięcia odpuszczenia grzechów i ważności spowiedzi. Nie powoduje jednak odpuszczenia grzechów od razu, jak przy żalu doskonałym. Często podnosi się w piśmiennictwie chrześcijańskim, że bojaźń służalcza nie przystoi dojrzałemu chrześcijaninowi. Taki pogląd prezentowała już w środniowieczu św. Katarzyna ze Sieny. Z drugiej jednak strony, przy dzisiejszym zamęcie moralnym ludzie często mogą mieć problem w uświadomieniu sobie obrzydliwej istoty grzechu. Zatem dobrze, że Kościół nie przyjął nazbyt radykalnych poglądów na ten temat.

Żal za grzechy powinien być powszechny, czyli powinniśmy żałować przynajmniej za wszystkie grzechy śmiertelne, nade wszystko, jako że jpowinine być to ból duszy i obrzydzenie sobie popełnionego zła -(Sobór Trydencki Sesja XIV,4). Żal za grzechy powinien wyrażony zostać najpóźniej podczas spowiedzi.

3. Mocne postanowieniem naprawy.

To chyba najtrudniejszy z warunków i to paradoksalnie zwłaszcza dla osób o głębokiej wierze, którzy wykonali wielką pracę nad poprawą swojego życia, ale nie potrafią pozbyć się jakiegoś ościenia grzechu. Jednakże powinniśmy zawsze pamiętać, że spowiedź nie tylko przywraca łaskę uświęcającą, ale jest również źródłem łaski uczynkowej - czyli pomocą Ducha Świętego dla unikania grzechu i czynienia dobra. Zresztą, nigdy nie jesteśmy zdolni uczynić nic dobrego ani uniknąć pokusy własnymi siłami. Zawsze potrzebna jest nam pomoc Boga. Bóg zresztą jako miłosierny lekarz duszy zawsze jest chętny tej łaski nam udzielić. 

4. spowiedź. W mowie potocznej cały sakrament pojednia utożsamiany jest ze spowiedzią. Chociaz ostatnimi czasy kwestionuje się nieraz sens spowiedzi, to jednak  niewątpliwie jest ona niewiele mniej ważna niż żal. Sam apostol napisał - jeżeli wyznajemy nasze grzechy, Bóg jako wierny i sprawiedliwy odpuści je nam (I J 1,9). Wniosek z tego, że chociaż samo wyznanie grzechów nie wyczerpuje, wbrew obiegowym sądom istoty sakramentu pojednania, to jednak nie jest jedynie drugorzędnym dodatkiem. Spowiedź, nawet jeżeli sprawowana inaczej niż dziś, znana i poważana była już w najstarszej tradycji pierwszych chrześcijan. Rzeczywiście, wyznanie grzechów, podczas którego musimy stanąć w prawdzie o sobie i poddać osądowi sumienia oraz Boga i Kościoła swoje postępowanie jest istotnym elementem sakramentu pojednania. Aktualnie, w Kościele Katolickim praktykuje się spowiedź przed kapłanem. Ta forma być może budzi najwięcej kontrowersji, w innych wspólnotach chrześcijańskich, nawet Kościołach Wschodnich ma charakter jedynie fakultatywny. Jednakże  umożliwia bardzo ważną rzecz, mianowicie połącznie spowiedzi z kierownictwem duchowym. Z drugiej jednak strony wierny ma prawo spowiadać się przed każdym kapłanem, nawet zupełnie obcym. 

Spowiedź powinna być szczera. Należy więc i to pod rygorem nieważności oraz popełnienia kolejnego śmiertelnego grzechu świętokradztwa wyznać wszystkie popełnione grzechy. Przynaajmniej śmiertelne. Powinny one zostać wyznne z właściwą dokładnością. Nie wystarczy zatem powiedzieć, że popełniło się grzech nieczystości. Trzeba jeszcze powiedzieć, czy było to stosunek seksualny, oglądanie pornografii czy jakaś forma cyberseksu. Nie wystarczy powiedzieć, że uczestniczyło się w praktykach okultystycznych, ale trzeba wyraźnie powiedzieć, że korzystało się z usług radiestety lub wróżb z kart tarota. Należy podać również okoliczności popełnionych grzechów, zwłaszcza jeśli powiększają one winę. Jeśli więc odbyło się akt seksualny to trzeba powiedzieć, czy z osobą stanu wolnego czy żyjącą w małżeństwie. Jeśli była to kradzież, to należy zaznaczyć wielkość szkody w pieniądzach, wspomnieć o prawdopodobnym stanie majątkowych pokrzywdzonego, a także czy była to zwykła czy kwalifikowana kradzieć, zwłaszcza gdy towarzyszyła jej przemoc względem osoby.

5. Zadośćuczynienie Bogu i bliźniemu.

     a) zadośćuczynieniem Bogu jest pokuta (często z tym warunkiem jest utożsamiany cały sakrament). Pokutę zasadniczo zadaje nam kapłan, jednakże zaleca się również dobrowolne podjęcie pokuty dodatkowej. Może być to np odmówienie siedmiu psalmów pokutnych, odmawianie przez jakiś czas Brewiarza, najlepiej o godzinach kanonicznych i Godziny Czytań w środku nocy. W dawnych czasach pokuty zadawane przez kapłanów były niezwykle surowe. Słusznie jednak Kościół odstąpił o tej praktyki. I słusznie nawet popadł w drugą skrajność, gdy pokuty stały się wręcz symboliczne. Symboliczność pokuty przypomina  bowiem chrześcijanom, że człowiek nie może sobie niczym zapracować na przebaczenie grzechów. Przebaczenie to conajwyżej w bardzo niewielkim stopniu zasługa człowieka, zresztą żadne doczesne cierpirnie, nawet dobrowolne nie jest w stanie zadośćuczynić obrazy Boga. Rozgrzeszenie to darmowy dar boży, wynikający z Jego Miłosierdzia. 

  b) zadośćuczynienie bliźniemu to naprawienie wyrządzonej krzywdy. Powinno oczywiście być podjęte w miarę możliwości. Jednakże nawet zabójca ma możliwość np modlitwy o zbawienie duszy ofiary, czy modlitwy za jego rodzinę. Problematyczna może być sprawa, gdy zadośćuczynienie mogłoby narazić na konsekwencje samego grzesznika, Trzeba bowiem pamiętać, że kościół za jeden z priorytetów uważa prawo grzesznika do prywatności, w związku z czym tajemnica spowiedzi do jedna z największych świętość Kośioła.