W dzisiejszym wpisie chciałabym poruszyć temat stosunku pierwszych chrześcijan do wojny. Kwestia ta poruszana zostaje niekiedy w dyskusjach nad sytuacją współczesną (mowa tu oczywiście o działaniach państwa ISIS), jest ona jednak istotna z wielu innych powodów. Po pierwsze w książkach autorstwa historyków niechętnych chrześcijaństwu znaleźć można niekiedy zarzuty, że nowa religia osłabiła ducha żołnierskiego i w efekcie przyczyniła się w mniejszym lub większym stopniu do upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Z drugiej strony jednak dają się słyszeń głosy członków sekty Świadków Jehowy, którzy powołując się na pierwszych chrześcijan do dnia dzisiejszego odmawiają służby wojskowej twierdząc przy tym, iż zaakceptowana przez Kościół idea wojny sprawiedliwej jest de facto odejściem od pierwotnej wiary. W rzeczywistości sprawa ta wyglądała nieco inaczej i jest o wiele bardziej złożona. Nad zagadnieniem tym pochylało się już wielu historyków i apologetów (sporo informacji znaleźć można w internecie), więc mój wpis nie jest w żaden sposób nowatorski, ma jedynie na celu zebranie i przypomnienie pewnych faktów. Nie udało mi się niestety dotrzeć do wszystkich książę traktujących o tym temacie, jednak mam nadzieję, że nie będzie stanowić to wielkiego problemu :-)

W pierwszej kolejności warto podkreślić, iż pierwsi chrześcijanie byli w jakimś stopniu dziećmi swojej epoki. Pamiętać należy, iż mentalność ludzi tego okresu była zupełnie inna od mentalności epoki, która miała dopiero nadejść (mowa tu oczywiście o średniowieczu). Ogólnie rzecz biorąc można powiedzieć, że średniowiecze bardzo ceniło sobie wojnę. Było to wynikiem wysokiej pozycji wojownika w społeczeństwie plemion barbarzyńskich, które usadowiły się na gruzach Cesarstwa Rzymskiego. Dotkliwie wojny wczesnego średniowiecza ucywilizowane zostały właśnie przez Kościół poprzez instytucję tak zwanego „pokoju bożego”. W następnych wiekach powstać miał natomiast etos rycerski. Wszystko to jest jednak zupełnie oddzielnym tematem. Warto jednak mieć w pamięci, iż stosunek Rzymian do wojny był zupełnie inny- żołnierz rzymski nie miał tak wysokiej pozycji jak średniowieczny rycerz (tym bardziej, że w czasach późnego antyku często żołnierzem tym nie był Rzymianin, lecz barbarzyńca). Niewykluczone, iż fakt ten odbił się w jakimś stopniu na mentalności chrześcijan tamtego okresu.

Generalnie teza o pacyfizmie pierwszych chrześcijan ma swoje źródło w pismach niektórych autorów chrześcijańskich, których stosunek do zawodu żołnierza był bardzo sceptyczny. Najbardziej znanym przykładem jest chyba Tertulian. Nie miał on wątpliwości, iż dobry chrześcijanin nie może służyć w wojsku. W swoim dziele „De idolatria” (czyli „O bałwochwalstwie”) pisał on, iż nie da się pogodzić przysięgi złożonej Bogu i ludziom, a także znaku Chrystusa ze znakiem diabła. Dalej mowa jest również o tym, iż Chrystus rozbrajając św. Piotra, pozbawił miecza każdego chrześcijanina. Autor podobnie wypowiedział się również w dziele „De corona” („O wieńcu”). Zaznaczał jednak, że inna jest sytuacja ludzi, którzy najpierw zostali żołnierzami, a dopiero później poznali wiarę chrześcijańską. Niemniej jednak nawet oni powinni uczynić wszystko, aby opuścić służbę wojskową. Wszystko to jest jednak tylko i wyłącznie prywatną opinią Tertuliana, nie stanowiskiem większości ówczesnych chrześcijan. Wydaje się nawet, że i sam Tertulian miał tego świadomość, w jego „Apologetyku” znaleźć można bowiem następujące stwierdzenia: „Spotykamy się razem z wami na okrętach, razem odbywamy służbę wojskową, razem uprawiamy rolę i razem prowadzimy handel”, a także: „Zapełniliśmy nawet wojskowe obozy”. Oczywiście, wszystko to jest tylko swego rodzaju chwytem retorycznym- autorowi z pewnością nie chodziło o to, iż w jego czasach w obozach wojskowych chrześcijanie stanowili większość. Niemniej jednak nie ulega wątpliwości, iż wypowiedzi Tertuliana mogą stanowić dowód na obecność chrześcijan w wojsku.

c.d.n.

Źródła wykorzystane:

ks. Myszor Wincenty, Chrześcijanie wobec świata. Problem wojny i pokoju w pierwotnym chrześcijaństwie, [w]: „Śląskie studia Historyczno- Teologiczne” , t.XVI, 1983

 

Lewandowski Jan, Czy chrześcijanin powinien być pacyfistą, [on- line], dostępny w Internecie: http://lewandowski.apologetyka.info/racjonalista/czy-chrzescijanin-powinien-byc-pacyfista,89.htm#_ftn3